Hậu quả nghiêm trọng của cuộc chiến này - đối với uy tín của chúng ta ở nước ngoài, đối với quân đội (phải mất một thế hệ mới phục hồi lại được) và hơn cả là đối với những người đã tham chiến - đã được ghi chép đầy đủ.Tuy nhiên, phủ nhân vận may gần như kỳ lạ của tôi thì cũng không đúng.Cũng đã đến lúc tái cơ cấu lại các trường học.Và đôi khi bạn trả lời câu hỏi thế nào cũng không quan trọng.Có người nói rằng mỗi người đều cố gắng hoặc sống xứng đáng với kỳ vọng của người cha, hoặc bù đắp lại những sai lầm của cha, và tôi nghĩ có thể đây là nguyên nhân của các thói xấu của tôi và mọi tính cách khác.Thay vì nói xấu những người giàu, chúng ta tôn họ lên thành những hình mẫu, và truyền thuyết của chúng ta toàn những chuyện về những người thích làm giàu - dân nhập cư đến đây với bàn tay trắng và trở nên giàu có, những người trẻ tuổi hướng đến miền Tây để tìm kiếm vận may.Sẽ rất tốt nếu, ví dụ, khi tranh luận về những vấn đề đả động đến tôn giáo - như trong mọi bài diễn văn dân chủ - chúng ta chống lại được cái cám dỗ là quy niềm tin xấu cho những người bất đồng ý kiến với ta.Còn tôi, trong thời niên thiếu tôi cũng thăm lại Indonesia ba bốn lần, nhưng cuộc sống và những mối quan tâm của tôi dần hướng về nơi khác.Tuy nhiên, không thể phủ nhận là nhiều người da đen cũng lo lắng như người da trắng về làn sóng nhập cư bất hợp pháp qua biên giới phía nam - họ cảm giác rằng hiện giờ mọi sự diễn ra khác hoàn toàn so với ngày trước.Chúng ta dễ dàng quên rằng khi mới lập quốc, bản chất, ý nghĩa của khái niệm tự do là cực kỳ cấp tiến, ngang với những gì Martin Luther[51] đã dán lên cửa nhà thờ.
